جاذبه های گردشگری اردبیل

اردبیل در قبل و پس از اسلام مرکز آذربایجان بوده است.شهرت و اهمیّت اردبیل تنها از آن جهت نیست که چند تن از پادشاهان ایران آن شهر را قرارگاه خود ساختند، بلکه از آن لحاظ است که سر حلقه فرقه صفویه، شیخ صفی الدین اردبیلی، از این جا برخاست و در همین‌جا به خاک سپرده شد.با ظهور شیخ صفی‌الدّین و خاندان صفوی، اردبیل اعتبار ویژه‌ای یافت، به طوری که این شهر در زمان تیمور، دارالارشاد و در زمان سلاطین صفوی با عنوان دارالامان از جایگاه خاصّ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار گردید. حکومت صفوی بسیاری از هرج و مرج‌ها را که در ایران وجود داشت، برانداخت و یک حکومت دینی و مذهبی را پایه‌گذاری کرد که به گفته بسیاری از کارشناسان تاریخ، تشکیل دولت یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ ایران به شمار می‌آید.واژه اردبیل یک واژه ایرانی است که ریشه در اوستایی دارد که از واژه «آرتا» (به‌معنی مقدس که در فارسی میانه تبدیل به «ارد» شده‌است و در کلماتی نظیر اردشیر، اردوان، اردستان، اردکان آمده‌است) و «ویل» به معنی شهر تشکیل شده‌است. وسعت این شهرستان ۳۸۱۰ کیلومتر مربّع است و چهرهٔ عمومی شهرستان اردبیل متأثّر از ارتفاعات کوهستان‌های )ساوان (سبلان ، (باغرو (تالش و بزغوش است که این عوامل طبیعی سبب محصور شدن آن شده‌اند. اردبیل از مناطق با اهمیّت ایران به شمار می‌آید و دارای آثار و ابنیّه تاریخی و جاذبه‌های طبیعی بسیار زیادی است.این شهر همچنین مرکز شهرستان اردبیل است. اردبیل از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است. این شهر در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان قرار گرفته و از سردترین شهرهای ایران محسوب می‌گردد که جاذبه‌های طبیعی زیادی دارد. این شهر در ۲۱۹ کیلومتری تبریز و ۵۷۸ کیلومتری تهران واقع شده‌است. در ادامه با برخی از جاذبه های گردشگری این شهر زیبا آشنا میشویم، با ما همراه باشید…

۱ – دریاچه نئور

دریاچه نئور در ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی اردبیل به ‌طرف خلخال در یکی از دره‌ های کوهستان باغرو و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر ۲۱۰ هکتار واقع می باشد برای رسیدن به آن پس از طی حدود ۳۵ کیلومتر از شهر اردبیل به سمت شهر خلخال به ده بودالالو می‌ رسیم سپس می‌ بایست جاده‌ای به طول ۱۳ کیلومتر را به سمت بالای کوه طی کرده و پس از گذر از کنار روستای عباس آباد به دریاچه می رسیم. جاده کوهستانی برای رسیدن به این دریاچه آسفالت بوده، ولی جاده دور دریاچه خاکی می‌ باشد.دریاچه نئور که بزرگترین دریاچه طبیعی و آب شیرین استان اردبیل می‌ باشد در بلندی های باختری رشته کوه باغرو (تالش) بر روی ولکانیت پرفیر آندزیتی – ائوسن بالایی ایجاد شده است .دریاچه نئور مشتمل بر دو دریاچه کوچک و بزرگ است که در فصل بهار به هم می‌پیوندند و دریاچه واحد را به وجود می‌آورند و در حداکثرین عمق در حد کمینه ۵/۵ متر و در حد بیشینه ۱۳ متر می باشد. آب این دریاچه برای استفاده آبیاری زمین های کشاورزی مورد بهره برداری قرار می گیرد که در سال ۱۳۶۶ به منظور ذخیره آب جهت استفاده‌های کشاورزی سدی در تنها خروجی دریاچه (قانلی دره) احداث و مورد بهره برداری قرار گرفت و هر ساله به میزان اندک بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان جهت کنترل جمعیت گامارس های موجود در دریاچه رها سازی می گردد. وسعت حوضه آبریز دریاچه نئور ۴۵ کیلومتر مربع بوده و از مراتع ییلاقی عشایر فندوقلو می‌باشد.

۲ – جنگل فندقلو

جنگل فندقلو در ۳۰ کیلومتری شهرستان اردبیل و ۱۰ کیلومتری جنوب شهر نمین واقع شده ‌است جنگل  فندقلو بخاطر داشتن جاذبه‌ های منحصربه ‌فرد جنگلی – مرتعی و گردنه زیبای حیران قابلیتی بسیار ممتاز برای توسعه در صنعت اکوتوریسم دارد.

راه‌های مختلفی به این جنگل وجود دارد اما راه اصلی رسیدن به آن که آسفالت هم می‌باشد سه راهی جاده اردبیل به آستارا در نزدیکی شهر نمین است. به این ترتیب که در مسیر راه اردبیل به آستارا و پیش از رسیدن به نمین مسیری سرسبز و زیبا با تابلوی راهنمای جنگل فندقلو مشاده می‌ کنید راه دیگر که برای رسیدن به این جنگل وجود دارد از جاده اردبیل به تهران در گردنه حیران از داخل روستای گیلده می‌ باشد.عرصه جنگلی فندقلو بخشی از جنگل‌های شرق استان اردبیل به شمار می‌ رود که دنباله جنگل‌ های نیمه گرمسیری استان گیلان می‌ باشد. مساحت منطقه فندقلو حدود ۱۶ هزار هکتار است که بیش از چهار هزار هکتار آن تحت پوشش عرصه‌ های جنگلی قرار دارد و بقیه را مراتع تشکیل می‌ دهد.

۳ – پل هفت چشمه

پل هفت چشمه در اردبیل میدان پانزده خرداد ابتدای خیابان ساحلی و روی رودخانه با لیقلو چای واقع شده است
پل هفت چشمه که بنام های ججین، پل داشکسن و یدی گوزلی، کورپی قرمزی نیز نامیده می شود دارای هفت چشمه است و آثار دوره صفوی است. تیم مکاتبین در متن زیر تلاش می کند از تمامی نام های این پل استفاده کند و باور به این دارد که این اسامی ارزش تاریخی خود را دارند. ستارخان سردار ملی مشروطیت بعد از فرار از زندان نارین قلعه اردبیل خود را به کنار یدی گوزلی رسانده و به یاران خود، که با اسب منتظرش بوده اند، ملحق می شود و راهی نجف اشرف می شود تا فتوای مشروطه را از مجتهدین اخذ کند.ججین یادگار دوره صفویه بوده و از سال ۱۳۷۴ ه. ش عملیات مرمت آن شروع شده استکورپی قرمزی شامل هفت دهانه آجری با قوس پنج و هفت و موج شکن های سنگی می باشد ملات بکار رفته در ساختمان پل، گچ و آهک می باشد، پل داشکسن در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۷۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران شناخته شد.

۴ – بقعه شیخ صفی الدین

بقعه شیخ صفی الدین یکی از مکان های تاریخی و ارزشمند شهر اردبیل می باشد که از اوایل قرن ۱۶ تا اواخر قرن ۱۸ ساخته شده است. این مکان ارزشمند و تاریخی در سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این مکان با استفاده از معماری سنتی ایرانی و به کارگیری حداکثر فضای در دسترس ساخته شده و انواع قسمت ها از قبیل کتابخانه، مسجد، مدرسه، مخزن، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و چندین دفتر اداری در آن جای داده شده است.در این مجموعه، مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی، مقبره های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب منصبان دوران صفوی و کشته شدگان جنگ چالدران قرار دارد.آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی بزرگ ترین، کامل ترین و برجسته ترین خانگاه می باشد. این آرامگاه از لحاظ شاهکارهای هنری و معماری و نمایش اصول اساسی عرفانی در سطح جهان نیز ارزش والایی به خود اختصاص داده است. معماری ایلخانی و تیموری با الهام از فلسفه صوفیانه، انواع جدیدی از فضاها و الگوهای تزئینی را خلق کرده اند. این مجموعه که آرامگاه بنیانگذار سلسله صفوی است، قداست و ارزش خود را تا به امروز حفظ کرده است.

۵ – مقبره شیخ امین الدین

مقبره شیخ امین‌الدین جبرائیل پدر شیخ صفی‌الدین و جدّ پادشاهان صفوی در روستای کلخوران در ۳ کیلومتری شمال اردبیل قرار دارد و به همین دلیل روستای کلخوران گاه به نام این بقعه، «کلخوران شیخ» خوانده می‌شود. مقبره شیخ که در اوایل قرن دهم هجری قمری بنا شده است، در وسط محوطه‌ای وسیع مشهور به باغ شیخ، به شکل هشت ضلعی با آجر ساخته شده و دارای ایوان و رواق و بنای داخلی با دو حجره کوچک در دو گوشه جنوبی بنای داخلی است. درِ منبت‌کاری و ورودیِ بین رواق و بقعه دارای اهمیت ویژه‌ای است و از باقیمانده اشعاری که به خط نستعلیق روی این در کنده شده، تاریخ ساخت آن ۱۰۳۰ هجری قمری ذکر شده است. در این مجموعه برجی شبیه برج مقبره‌ شیخ صفی دیده می‌شود که احتمالاً مربوط به قرن هشتم هجری قمری است که شیخ صدرالدین موسی؛ پسر دوم شیخ صفی آن را ساخته است اما اصل عمارت در زمان‌های بعد یعنی همزمان با بقعه شیخ صفی در اوایل قرن دهم بنا گردیده است.

۶ – پیست اسکی آلوارس

از زیباترین نقاط استان اردبیل از لحاظ گردشگری و در دامنه های مرتفع و زیبای سبلان واقع شده و بزرگترین پیست اسکی از لحاظ وسعت در ایرانِ.این پیست منحصر به فرد و خاصه، البته این خاص بودن به خاطر امکانات اسکی کردن در آن نیست، بلکه به دلیل مکانی است که این پیست در اون واقع شده . این پیست اسکی در فاصله ۱۲ کیلو متری روستای آلوارس و ۲۴ کیلومتری سرعین قرار گرفته و از انجائی که پیست فوق در ارتفاع ۳۲۰۰ متری از سطح دریا قرار داره به سبب بارندگی برف فراوان در طول پائیز و زمستان و به جهت دیر ذوب شدن برفها می تونه حدود شش الی هشت ماه از سال مورد استفاده قرار بگیره و به خاطر همین موضوع تو ایران تونسته رتبه اول رو کسب کنه. پیست آلوارس در حدود سال ۸۴-۸۵ افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت. با وجود گرمای۳۰ الی ۳۵ درجه ای هوای تابستان در اردبیل و سرعین با اینکه این مکان در ۳۰ کیلومتری سرعین قرار داره می شه برف رو در این مکان به وضوح دید و لمس کرد. اینجا برای اسکی کردن امکاناتی مثل بالابر، تله سیژ و … داره. پس اگه ساکن اردبیل هستین یا قراره به این شهر سفر کنین و به اسکی علاقه دارین، این پیست و فراموش نکنین چون دور شدن از ازدحام و شلوغی شهر و رفتن به دل طبیعت و هم نشینی با مردم مهمان نواز و خون گرم روستای آلوارس خاطره ای خوش برای شما رقم میزنه.

۷ – آبشار سرکند دیزج

آبشار سرکند دیزج به آبشار شبستر معروف است ,یکی از آبشار‌های زیبای آذربایجان است.این آبشار چندان مرتفع نیست و در دهستان میشوی جنوبی در فاصله ۲ کیلومتری روستای سرکند دیزج شبستر قرار دارد.این آبشار در غرب کوه‌های میشاب و ۱۵ کیلومتری غرب شهر صوفیان و در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده‌است.بخش صوفیان یکی از بخش‌های تابعه شهرستان شبستر در استان آذربایجان شرقی در شمال غربی ایران استبخش صوفیان شامل ۳ دهستان به نامهای رودقات به مرکزیت روستای امند ودهستان میشوجنوبی به مرکزیت روستای نعمت الله ودهستان چله خانه به مرکزیت روستای چله‌خانه علیا است.آب این آبشار از طریق چشمه‌سارهای ارتفاعات میشو تأمین می‌شود و مساحت آن ۳۰۰ متر مربع است.این آبشار در فصل‌های پرباران سال از آب بیشتری برخوردار است.این آبشار با داشتن مناظر زیبای  اطراف با چشم انداز زیبا و بی نظیر از جاذبه‌های طبیعی استان و گردشگاه مسافران تابستانی است.

۸ -تالاب تپراق کندی

تالاب تپراق کندی ۱۵هکتار وسعت دارد.ضلع استان اردبیل – شهرستان پارس آباد – و نزدیکترین مراکز سکونتگاهی به این تالاب روستای تپراق کندی بوده که در ضلع جنوبی تالاب قرار داشته و فاصله آن با تالاب ۹۰۰متر می باشد .سیمای عمومی تالاب : تالاب تپراق کندی یک تالاب نیمه طبیعی است که در نتیجه فعالیتهای انسانی و ایجاد با نکت (سیل بند )در ساحل رودخانه مرزی برای جلوگیری از پیشروی فرسایشی رودخانه در خاک ایران بوجود آمده است .منبع تامین کننده آب تالاب و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی : آب این تالاب از نفوذ آب رودخانه ارس و چند چشمه کوچک و بزرگ که در جانب جنوب غربی تالاب قرار دارند تامین میشود .عمق متوسط تالاب : این تالاب که از پیشروی رودخانه ارس و در اثر بانکت بندی دیواره های ارس بو جود آمده است به طور تقریبی حدود ۸ متر عمق داردکاربریهای تالاب : این تالاب بصورت سیلابی بوده و مازاد آب اضافی تالاب در پایین دست از آن خارج شده و دوباره به رودخانه مرزی ارس اضافه می گردد.

۹ – دریاچه قالقانلو

دریاچه قالغانلو در استان اردبیل واقع است. قالغانلو دریاچه ای فصلی به وسعت ۵۰۰۰ مترمربع که در شرق روستای خان کندی شهرستان گرمی مغان استان اردبیل قرار دارد. منابع تامین آب دریاچه از ذوب شدن تدریجی برف های کوه قبله داشی پدیده آمده و در فصل بهار وسعت آن افزایش می یابد اما در فصول خشک سال بدلیل افزایش تبخیر سطحی و مصرف آب آن توسط دام ها و کشاورزان از وسعت آن کاسته می‌شود. بررسی اکولوژی طبیعی قالغانلو نشان از وجود یک اکوسیستم با انواع موجودات آبزی در آن می‌ دهد. همچنین این دریاچه مکان مناسبی جهت پرورش انواع ماهیان سردآبی بشمار می‌رود.به علت شرایط خاص طبیعی و جغرافیایی، انواع مختلفی از حیات جانوری در کوه ها و مراتع مجاور خان‌کندی دیده می‌شود که از انواع گونه‌های زیستی در کوه های خان‌کندی می‌توان به انواع کبک، بلدرچین، اردک، غاز، قرقاول، کلاغ، سار، گنجشگ، کبوتروحشی، زردپره، شاهین، بالابان، عقاب، لاک پشت، انواع مار سمی، خرگوش، روباه، شغال، جوجه تیغی، گرگ و گراز اشاره نمود.

۱۰ – آبشار گورگور آلوارس

آبشار گورگور آلورس در یکی از زیباترین نقاط طبیعی استان یعنی کوه سبلان قرار دارد و همراه با دیگر عناصر زیبا و بدیع طبیعی مانند یخچال های دایمی، چشمه های آب گرم و آب های معدنی، فضایی مناسب و دلپذیر برای علاقه مندان به زیبایی های طبیعت پدید آورده است. ین آبشار با جمع شدن آبهای جاری از برفها وچشمه های ییلاقات آیقار، عربلو، اجیرلو، گورگور و جلودارلو در دره گورگور رودخانه کرکری را تشکیل میدهد. در این منطقه، آب چشمه های منطقه سبلان به هم پیوسته و در شیب تندی به پایین سرازیر می شود.چشمه گورگور از جمله چشمه های مشهور منطقه سبلان می باشد. این چشمه در دره آلوارس یا قزل گوللر که یکی از عریض ترین و باصفاترین دره های سبلان است، در ارتفاع ۲۴۲۰ متری از سطح دریا واقع شده است. آبدهی این چشمه بسیار بالا بوده و آب از خلل و فرج دیواره صخره ای مشرف به دره با فشار بیرون می آید. نظر به شیب تند مسیر تا رسیدن به رودخانه بستر آبشار مانندی را طی می کند و با توجه به موقعیت تفریحی و تفرجی و ورزشی دره قزل گوللر و احداث پیست اسکی روی برف آلوارس در آن چشمه و آبشار گورگور نیز با دارا بودن آب و چشم انداز و فضای سبز جالب از نظر گردشگری را دارد. این منطقه در ۲۰ کیلومتری شهرستان نیر واقع است.

۱۱ – بازار بزرگ قیصریه

این بازار مجموعه‌ای است متشکل از تیمچه، سرا، حمام و مسجد و از سابقه‌ای طولانی برخوردار است. به طوری که در سده‌های ۷ و ۸ هجری رونق فراوانی داست.در سده‌های بعد، قسمتی از بازار بزرگ و تیمچه‌ها و سراها از موقوفات بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به شمار می‌رفت و درآمد و عواید حاصله صرف مخارج این بقعه می‌شد.بنای فعلی بازار از جمله آثار دوره صفویه و زندیه است که بر بنیان اولیه بازار ساخته شده است. قسمت عمده بازار اردبیل در تغییرات شهری در نیم قرن گذشته تخریب شد و ارتباط بعضی از بخش‌های آن با مرکز بازار از بین رفت.از تقسیم‌بندی کلی بازار اردبیل می‌توان به بازار بقالان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه، چاقوفروشان، کلاه‌دوزان و بسیاری سرای دیگر اشاره کرد.بازار اردبیل با طاق‌نمای جانبی، طاق و تویزه و گنبدهای ساده که معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است شامل راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، پنبه فروشان، مسگران، چاقو سازان، آهنگران، سرای خشکبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی است.مجموعه بازار با طاق های جناغی و گنبدهای ساده پوشش یافته و عرض طاق‌نمای مغازه‌ها به طور متوسط ۳ متر و قطر پایه‌های طاق‌ها حدود ۸۰ سانتی‌متر است. روشنایی داخل بازار از طریق روزنه‌های تعبیه شده در پوشش‌های گنبدی تامین می‌شود.از دیگر بخش های مهم بازار، چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه است. این بخش بنایی است مدور با گنبد کروی بلند و ساده. قطر بنا در پایین ۱۲ متر و ارتفاع تقریبی آن ۱۳ متر است.بخش زیرین بنا، بدون در نظر گرفتن پایه مغازه ها و امتداد بازارچه‌ها عبارتند از ۱۲ پایه که با ۱۲ طاق جناغی زمینه را برای بر پایی گنبد فراهم ساخته است. در هشت طاق جناغی مغازه و در ۴ تای دیگر راهرو بازارچه‌ها تعبیه شده است.مجموعه بازار تاریخی اردبیل بعد از انقلاب توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شد و با شماره ۱۶۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

۱۲ – قله سولطان ساوالان و دریاچه آن

کوه ساوالان با چهار هزار و ۸۱۱ متر تنها کوه نیمه آتشفشان در ایران است که دریاچه در قله آن خودنمایی می کند. این اثر ثبت ملی به تعبیر برخی کتب تاریخی محل رسالت و دفن زرتشت پیامبر است. ۳۹ تیره و ۲۵۶ گونه گیاهی و گونه های بی نظیر جانوری در کوه ساوالان شناسایی شده است. زیبایی ساوالان به دشت های سرسبز و حاصلخیزی گره خورده است که به تازگی شاهد احیای گونه جانوری در معرض تهدید خود بوده است.

۱۳ – پل تاریخی ابراهیم آباد

پل ابراهیم آباد یکی از پل های تاریخی ایران و اردبیل است که مربوط به دوره صفوی بوده و در محله‌ های اوچدکان و ابراهیم آباد واقع شده است. این پل در ابتدای کوچه ابراهیم آباد بر روی رودخانه بالخلو در شهر اردبیل ساخته شده است. آدام اولئاریوس جغرافیدان آلمانی در سفرش به ایران می نویسد که رودخانه بالخلو در شهر اردبیل به دوشاخه شده و از درون شهر می گذرد. ظاهراً پل ابراهیم آباد نیز از جمله پل هایی است که پیترودولاواله، جهانگرد ایتالیایی، در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است.

پل ابراهیم آباد دارای ۳ چشمه است که دو دهنه آن در سال های اخیر مورد بازسازی قرار گرفته است. این پل در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۲۳۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

۱۴ – گردنه حیران

این گردنه منطقه ای حیرت انگیز و تماشایی است که با طول ۳۵ کیلومتر در میانه های جاده آستارا به اردبیل قرار دارد و به عنوان یکی از زیباترین مسیرهای جاده ای ایران شناخته می شود. نامش را از این جهت حیران گذاشته اند که هرکسی با قرار گرفتن در آن مبهوت شگفتی خلقت می شود و حیرت زده به طبیعتی می نگرد که در هر ساعت با جلوه ای تازه غافلگیرش می کند. این گردنه ی رویایی، از یک طرف مشرف به کوه ‌های پوشیده از جنگل ‌های انبوه است و در سوی دیگر آن دره ‌ای نه چندان عمیق قرار دارد. از میان دره، رود ارس عبور می ‌کند که تعیین کننده مرز ایران و کشور آذربایجان است و یکی از زیبایی های منطقه به شمار می رود.